Hem Türkiye’de hem de dünyada gastrointestinal sistemin en sık görülen kanser çeşididir. Türkiye’de en sık görülen kanserler içinde erkeklerde 4., kadınlarda 3. sıradadır. Kolon Kanseri’ne yakalanma oranları özellikle son 10 yılda hızla artış göstermektedir.

Hasta sayısının fazla olması nedeniyle Kolon Kanseri tarama testlerinin yaygınlaşması ve kemoterapi ve cerrahi tedavilerin gelişmesi, medikal bilincin artması ile birlikte Kolon Kanseri’nden ölüm oranları da azalmaktadır. Kolon Kanseri’nin gelişme süresinde %90-95 oranında poliplerin sorumlu olduğu gösterilmiştir. Bu bilgiye istinaden, tarama yöntemleri arasında en güvenilir yöntem olan kolonoskopik inceleme önemini bir kez daha ortaya koymuştur.

Kolon Kanseri Risk Faktörleri

• Yaş; 50 yaşından sonra risk düzenli olarak artar.
• Kalıtsal (Herediter) Risk Faktörleri; Birinci derece akrabada kolorektal kanser bulunması
• Bazı genetik hastalıklar (Herediter Nonpolipozis Kolorektal Kanser (Lynch Sendromu), Familial Adenomatöz Polipozis (FAP) Koli Sendromu)
• Geçmişinde adenomatöz polip öyküsü
• Çevresel ve Diyete Bağlı Risk Faktörleri

• Erkek cinsiyet
• Yaşam tarzı
• Milletler arasında gelişmiş toplumlar aleyhine 5-10 kat fark görülmektedir. Hayvansal yağ tüketmek Kırmızı et (Kömürleşmiş et ve suyunu yemeyin)
• Obezite
• Fazla şeker yemek
• Alkol
• Sigara
• Pelvik radyoterapi almış bireyler

İnflamatuvar Bağırsak Hastalığı (Hem ülseratif kolit hem de Crohn hastalığı hastalık süresiyle doğru orantılı olarak riski artırır.)

Riski Azaltan Durumlar

• Bol sebze yemek (Çiğ ve yeşil sebzelerin faydası en fazladır)
• Lif ve kerotenoid içeren gıdalarla beslenme, hareketli yaşam
• Aspirin ve diğer NSAİD
• Zeytinyağı, fındıkyağı balık yağı gibi oleik asit içeren yağlar riski arttırmaz
• Kalsiyum, selenyum, A, C ve E vitamini.

Kolon Kanseri Belirtileri

Barsak alışkanlığında değişme (İshal ya da daha çok kabızlık şeklinde) olabilir. Özellikle rektum kanserlerinde daralma yüzünden, kabızlık, kalem gibi ince gaita yapma görülür. Hatta hasta hiç gaz ve gaita çıkaramayacak duruma gelebilir.

• Rektal kanama
• Karın ağrısı
• Şişkinlik
• Tenesmus

Kişi gaita yapma ihtiyacıyla tuvalete gider ancak gaitasını yapamaz. Rektum kanserlerinde rektumun gaita yerine kitleyle dolması nedeniyle oluşur.

• Demir eksikliği anemisi

Anemi sebebi araştırılan hastalarda gaitada gizli kan testi pozitif gelmişse yine kolonoskopi gereklidir.

• Kilo kaybı ve iştahsızlık

Tarama Testleri

Gaitada Gizli Kan Testi

Kolon Kanseri tespiti için en kolay ve en az invaziv olan yöntem gaitada gizli kan testidir (GGK). Bu test adenomların ve tümoral lezyonlarının kanamaya yatkın olduğu bilgisine dayanmaktadır. 50 yaşından sonra yılda 1 kez bakılması önerilmektedir.

Fekal İmmunokimyasal Tabanlı Gaita Testleri

Eritrositlerdeki hemoglobin proteinin tespitine dayanır. O yüzden C vitamini ve bunu içeren gıdaların kesilmesi gerekmez.

DNA Gaita Testleri

Gaitada DNA testlerinin (sDNA) tespit mekanizması hücrelerin (normal kolonositler, adenomatöz hücreler ve kanserli hücreler) sürekli olarak kolonik mukozadan gaytaya döküldüğü bilgisine dayanır.

Serum Biyomarkerleri

Şu an itibariyle kolon kanseri için en yaygın olarak çalışılan serum biyomarkerleri karsinoembriyonik antijen (CEA) ve kanser antijeni 19.9 (CA 19.9)’dur. CEA yıllardır rezeksiyon sonrası kolon kanseri ‘nin progresyonunun ve metastatik kolon kanseri ‘nin takibinde bir biyomarker olarak kullanılmaktadır. Maalesef bir kolon kanseri tespit yöntemi olarak CEA, karaciğer ve akciğer hastalıkları gibi birçok kolon kanseri dışı durumda yükseldiği için yüksek bir sensitiviteye ve spesifiteye sahip değildir

Görüntüleme Testleri

Baryum Enema

Bazen hava kontrastlı baryum anema olarak da adlandırılan çift kontrast barium enema kolon mukozasını baryumla kaplayıp ardından kolonu havayla şişirerek kalın bağırsaktaki patolojileri tanımlar. Daha sonra tüm kolon ve rektumu değerlendirmek için çok sayıda görüntü elde edilir. Günümüzde kolonoskopinin yapılamadığı durumlarda nadir olarak kullanılmaktadır.

Sanal Kolonoskopi

Sanal kolonoskopi kolonun hem iki-boyutlu (2D) hem de üç boyutlu (3D) görüntülerini üretmek üzere helikal tomografi taramalarını bir bilgisayar görüntüleme programıyla birleştirmektedir. Doğruluğu artırmak için hastaya tam bağırsak hazırlığı yapılması (kolonoskopide olduğu gibi) ve tüm kolonu şişirmek için bir rektal sondayla üflenmiş hava alması gereklidir. Avantajı sedasyonun olmaması ve minimal komplikasyon oranlarıdır. Şüpheli bir bulgu ile karşılaşıldığında kolonoskopi yapılmasını gerektirir.

Rektosigmoidoskopi

Bu işlemde parmak kalınlığında esnek ışıklı bir tüp olan sigmodoskopla rektumla beraber kalın bağırsağın yaklaşık son 60 cmlik kısmına bakılır. Tetkikten önce kolon temizliği yapılır. Birkaç gün öncesinden sulu gıda içeren bir diyete başlanır ve kişi bir gece önce ishal yapıcı (müshil, laksatif) ilaçlar kullanır. İşlem yaklaşık 10-20 dk sürer. Sedasyon pek gerekli değildir. Sigmoidoskopun kendisi ve içeri verilen hava bağırsaklarınızda kramp tarzında hafif ağrılara neden olabilir

Kolonoskopi

Sigmoidoskopun daha uzunudur. Tüm kolon ve ileumun sonu değerlendirilir. Sigmoidoskopideki gibi tetkik öncesi diyet ve kolon temizliği yapılır. Kişi bir gece öncesinden aç kalır. Genellikle sedatifler kullaıldığı için, sizi eve geri götürecek birisiyle gelmeniz gerekir. Test 30 dk civarında sürer.

Kolonoskopi tanı yöntemleri arasında en yüksek sensitiviteye ve spesifiteye sahip olan altın standart bir tanı ve tedavi yöntemidir.

Tarama Önerileri

Herhangi bir artmış risk faktörü olmayan hastalar:

• 45 yaş üzerinde yılda bir kez rektal tuşe muayenesi
• 50 yaş üzerinde yılda bir kez gaitada gizli kan aranması,
• 50 yaş üzerinde 10 yılda bir defa kolonoskopi ve 5 yılda bir Sigmoidoskopi,
• Ailesinde kolon kanseri olan 60 yaşından büyük birinci derece akrabası olması durumunda 40 yaşında kolonoskopi veya 60 yaşından küçük kalın bağırsak kanseri olması durumunda kanserin ortaya çıktığı yaştan 10 sene önce yapılmalıdır.
• Ülseratif Koliti olanlar yılda bir defa kolonoskopi ve biyopsi yaptırmalıdırlar.

Tedavi

Günümüzde Kolon Kanseri tedavisi tümörün erken teşhis edilmesine bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Erken teşhis edilen tümörlerde kolonoskopi eşliğinde tümör çıkarılabilmektedir. Temiz sınırlarla çıkartılan tümör sonrasında herhangi bir ek tedaviye çoğu zaman gereksinim duyulmamaktadır. Ancak tümör bağırsağın daha derin tabakalarına yayılmışsa tümörün olduğu bağırsak alanı onkoloji prensipleri uygun olarak bağırsağı besleyen damarlara eşlik eden lenf nodları da temizlenmek suretiyle beraber çıkarılmalıdır. Bu ameliyatlar artık laparoskopik (kapalı cerrahi) yöntemle yapılmaktadır. Ameliyat sonrası hastalara belirli sürelerde kemoterapi verilmesi gerekebilmektedir.

Benzer Yazılar

Burun Estetiği (Rinoplasti)

Bebeklere Uyumayı Adım Adım Öğretin

Bronşektazi