1- ÖN ÇAPRAZ BAĞ (ÖÇB) NEDİR? NE İŞE YARAR?

Diz ekleminin içinde yer alan 4 ana bağın en güçlülerinden biri olup dizin stabilitesinde, özellikle de dizin rotasyon dediğimiz dönme aktivitelerinde çok önemli rol oynar.

2- EN ÇOK HANGİ DURUMLARDA ÖN ÇAPRAZ BAĞ YARALANMASI OLUR?

Futbol, kayak gibi sporlar başta olmak üzere birçok spor aktivitesinde özellikle ayağın yerde sabit kaldığı anda gövdenin harekete devam ettiği, yani ayağın bir yere takıldığı pozisyonlarda sıklıkla yaralanır. Bu yaralanmalar kısmi ya da tam yırtık şeklinde görülür. Kadınlarda daha sık görülmektedir. Bunda da kadınların ligament yapısının gevşekliğinin rol oynadığı düşünülmektedir. Ayrıca Ön Çapraz Bağ yaralanmalarının yaklaşık yarısında ön çapraz bağ yanındaki menisküs ya da diğer diz içi bağlarının da (İç –Dış yan bağlar ve Arka Çapraz Bağ) yaralanmaları birlikte görülmektedir.

3- ÖN ÇAPRAZ BAĞIN YIRTILDIĞINI NASIL ANLARIZ?

Ağrı ve şişme en önemli belirtiler arasındadır. Bazen yaralanma anında bir ses de duyulabilir. Yürüme esnasında boşalma hissi de yine sık görülen belirtiler arasındadır.

4- ÖN ÇAPRAZ BAĞ YARALANMALARINDA NE YAPILMALIDIR?

İlk yapılacak şey buz uygulamak olmalıdır. Buz uygulamasını şişliğin devam ettiği sürece, gerekirse 2 hafta her 2-4 saatte bir 10-15 dakika kadar sürdürmek gerekir. Yine diz hareketlerini kısıtlamak amacıyla dizlik ya da elastik bandaj kullanmak, bacağı yukarda tutarak istirahat etmek, yük vermeyi minimalize etmek ve hatta gerekirse koltuk değneği kullanmak ve mümkün olan ilk fırsatta bir hekime görünmek gerekir.

Hekimin yapacağı muayene sonrasında eğer Ön Çapraz Bağ yırtığı şüphesi var ise, kesin teşhis için MR çekilmesi mutlak gereklidir.

5- ÖN ÇAPRAZ BAĞ YARALANMALARININ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Erken dönem tedavisindeki temel amaç dizdeki şişliğin giderilmesidir. Bunun ardından yapılan MR çekiminde bağın tam olarak koptuğu anlaşılır ise esas tedavi ameliyattır.

Bağın kısmi olarak yırtıldığı kişilerde veya tam yırtılmış olsa bile çok hareketli bir yaşamı olmayanlarda, sadece dizi kuvvetlendirici bir rehabilitasyon programı ile yetinmek mümkündür. Birçok yetişkin kuvvetli bir diz rehabilitasyonundan sonra hayatlarına sorunsuz bir şekilde devam edebilirler. Ancak gençler, aktif yaşantı sürenler ve özellikle sporcular için cerrahi tedavi kaçınılmazdır. Yine çocukluk çağı yaralanmalarında da cerrahi genellikle kaçınılmazdır.

6- ÖN ÇAPRAZ BAĞ YARALANMASI DİZ KİREÇLENMESİNİ ARTTIRIR MI?

Ön Çapraz Bağ Yaralanması kesinlikle kireçlenmeyi arttıran bir etkendir. Ne yazık ki Ön Çapraz Bağ yaralanmaları sonrasında dizde kireçlenme (ameliyat ile tedavi edilmiş olsa dahi) hızlanmakta ve daha erken yaşlarda görülmektedir.

7- NE ZAMAN AMELİYAT EDİLMELİ VE HANGİ TİP AMELİYAT SEÇİLMELİDİR?

Ön Çapraz Bağ yaralanmalarından hemen sonra erken ameliyat önerilmemektedir. En azından şişliğin azaltılması, diz hareketlerinin normale dönmesi ve diz kaslarının nispeten kuvvetlendirilmesi beklenmelidir.

Seçilecek ameliyat tipi konusunda karar verecek kişi cerrah olmalıdır. Hastanın mevcut durumu, kadın ya da erkek oluşu, uğraştığı spor tipi ve hayat tarzı ve en önemlisi cerrahın daha hakim olduğu teknik vb. faktörler, seçilecek ameliyat tipinde belirleyici olur.

Genellikle hastadan alınan greftler (Autogreft) ya da kadavradan alınan (Allogreft) greftler kullanılır. Ancak birincil tercih, bir engel yok ise Autogreft olmalıdır. Kullanılacak tendon olarak da genellikle patellar tendon ya da Hamstring tendonu seçilir. Bunda da hastanın özellikleri ve hekimin tercihi belirleyici rol oynar. Genel eğilim son birkaç yıldır patellar tendon kullanılması yönündedir.

8- AMELİYAT SONRASINDA NELER YAPILMALIDIR?

Ameliyat sonrası erken dönemde buz uygulaması ve bacağı yüksekte tutarak istirahat önemlidir. Dizin altına yastık koymaktan kaçınmalı ve dizi düz tutmaya özen gösterilmelidir.

Bazı hekimler ameliyat sonrası çeşitli tiplerde dizlikler önermekle beraber dizlik uygulamasının mutlak gerekliliği tartışmalıdır. Ancak diz kaslarının henüz yeterince güçlenmediği erken dönemlerde dizin boşalması hissinin önüne geçmek ve dizi korumak adına dizlik birçok hekim tarafından önerilmektedir.

Ameliyat sonrasında dize yük verme konusu da yine tartışmalı olmakla beraber Ön Çapraz Bağ ile birlikte menisküs yaralanması varlığı ve ameliyatta menisküs tamiri yapılmış ise yük vermek kısıtlanır. Aksi hallerde ilk birkaç gün koltuk değnekleri ile yük vermek kısıtlandıktan sonra ağrı azaldıkça kademeli olarak yük vermekte sakınca yoktur.

Dikişler alındıktan sonra banyo yapmakta sakınca yoktur. Ancak yara koruyucu özel bandajlar sayesinde daha erken de banyo yapma imkanı vardır.

9- ÖN ÇAPRAZ BAĞ YARALANMALARINDAN SONRA FİZİK TEDAVİ YAPILMALI MIDIR?

Ameliyattan sonra 1-2 hafta içinde bir Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon programına başlamak çok önemlidir. İyi bir rehabilitasyon, ameliyatın başarısını yükseltir ve özellikle spora dönüş süresini çok önemli derecede kısaltır.

Rehabilitasyon özellikle spor yaralanmaları konusunda deneyimli ekipler (Fizik Tedavi hekimi ve Fizyoterapist) tarafından yapılmalıdır. Çeşitli rehabilitasyon protokolleri olmakla beraber en uygun protokol ameliyatı yapan cerrah ve rehabilitasyon ekibinin, hastanın durumuna göre belirleyeceği tedavi protokolüdür.

10- ÖN ÇAPRAZ BAĞ YARALANMALARINDAN SONRA NE ZAMAN SPOR YAPABİLİRİM?

Rehabilitasyon sürecinin 4. ayında spora yönelik egzersizlerin programa dahil edilmesinin ardından, genellikle 68. ayın spora dönüş için güvenli zaman olduğu düşünülür. Ancak birçok faktör spora dönüş zamanını etkilemektedir.

Benzer Yazılar

Burun Estetiği (Rinoplasti)

Bebeklere Uyumayı Adım Adım Öğretin

Bronşektazi